ေမး။ ။ ယခုေခတ္တြင္ ရဟႏၲာျဖစ္ႏိုင္ပါေသးသလား၊ က်မ္းအကိုးအကားျဖင့္ ေျဖၾကားေပးပါရန္ႏွင့္ ရဟႏၲာ ဟုတ္-မဟုတ္၊ ဘယ္လို စမ္းသပ္ရပါမည္နည္း၊ ပညာရွင္မ်ား ေျဖၾကားေပးေတာ္မူၾကရန္ ျဖစ္ပါသည္။
( သိလိုသူတဦး )
ေျဖ။ ။ ယခုေခတ္တြင္ ရဟႏၲာ ျဖစ္ႏိုင္ေသးသလားဟူမူ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ ပရိနိဗၺာန္စံ၀င္ေတာ္မူခါနီး သုဘဒၵပရိဗိုဇ္ ေမးျမန္းသျဖင့္ ေျဖၾကားေတာ္မူအပ္ေသာ-ဣေမ စ သုဘဒၵ ဘိကၡဴ သမၼာ၀ိဟေရယ်ံဳ၊ အသုေညာ ေလာေကာ အရဟေႏၲဟိ အႆ။ (ဒီ-၂-၁၂၅) သုဘဒ္ပရိဗိုဇ္ ဤရဟန္းအေပါင္းတို႔သည္ကား ေကာင္းစြာေနထိုင္ကုန္ျငားအံ့ ဤသို႔ေနထိုင္ၾကမူ ေလာကသည္ ရဟႏၲာတို႔မွ မဆိတ္သုဥ္းသည္ျဖစ္ရာ၏-ဟူေသာ ပဋိပတ္စြမ္းအင္ျပ နိပၸရိယာယ မုခ်စကားေတာ္အရ ယခုေခတ္တြင္လည္း ရဟႏၲာမ်ား ျဖစ္ႏိုင္ေပေသးသည္။
( ရဟႏၲာ ဟုတ္-မဟုတ္ စမ္းသပ္နည္း )
ယခုေခတ္တြင္ ရဟႏၲာမ်ား ျဖစ္ႏိုင္ေသးသည္ဆိုေသာ္လည္း ရဟႏၲာစစ္-မစစ္ စမ္းသပ္ဖို႔ စံုစမ္းဖို႔အေရးမွာ အလြန္မွ သိမ္ေမြ႔နက္နဲလွပါသည္။ အဘယ့္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ရဟႏၲာအစစ္သည္ စိန္ေရႊပတၱျမား အျပည့္ထည့္ထားေသာ ရတနာအိုးကို ရရွိထားေသာ ေယာက်္ားကဲ့သုိ႔ သူတပါးအား ၀ါၾကြားပလႊားရာ က်မည္စိုး၍ မိမိရရွိထားေသာ အရဟတၱဖိုလ္ ဓမၼရတနာကို မျပလို၊ မေျပာလိုေသာေၾကာင့္၄င္း၊ လူသာမေဏတို႔အား စ်ာန္မဂ္ဖိုလ္တရားတို႔ကို မေျပာၾကားရဟု သိကၡာပုဒ္ပညတ္ထားေသာေၾကာင့္၄င္း ဤမွ်သိမ္ေမြ႔နက္နဲျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ( ဒီ-႒ ၂-၂၇၀၊ ၀ိ-၂-၃၇ )။
ဤတြင္ သိႏိုင္ခဲပံု၀တၳဳတပုဒ္ ထုတ္ျပပါမည္။ တခါက စိတၱလေတာင္တြင္ သီတင္းသံုးေနေတာ္မူေသာ ရဟႏၲာမေထရ္ႀကီးတပါးသည္ အလုပ္အေကၽြး ေတာထြက္ရဟန္းႀကီးတပါးႏွင့္ အတူ ဆြမ္းခံထြက္ခိုက္ မေထရ္ႀကီး၏ သပိတ္သကၤန္းကို ယူလ်က္ ေနာက္ကလိုက္ေနေသာ ေတာထြက္ရဟန္းႀကီးက-အရိယာဆိုတာ ဘယ္လိုပုဂၢိဳလ္မ်ိဳးလဲ-ဟု မေထရ္ႀကီးကို ေမးေလ၏။
မေထရ္ႀကီးက တခ်ိဳ႔ပုဂၢိဳလ္မ်ားသည္ အရိယာႏွင့္ အတူေန အရိယာတို႔၏ သပိတ္သကၤန္းကို ယူလ်က္ အရိယာတို႔ကို ၀တ္ႀကီး၀တ္ငယ္ ျပဳေနရေသာ္လည္း အရိယာမွန္း မသိႏိုင္ေလာက္ေအာင္ အရိယာဆိုသည္မွာ အသိခက္လွေပ၏-ဟု မိန္႔ေတာ္မူ၏။ သိုပေသာ္ ေတာထြက္ကိုယ္ေတာ္ႀကီးကား မသိရွာ၊ နီးကပ္စြာ ေနရေသာ္လည္း ဉာဏ္ပညာရွိသူမွသာ သိႏိုင္ေပမည္။( ဒီ-႒ ၂-၃၆၄၊ မ-႒ ၁-၂၃၊ သံ-႒ ၂-၂၃၂၊ စူဠနိ-႒ ၇၁)
ရဟႏၲာစစ္-မစစ္ သိဖို႔က အေရးႀကီးသလား ေမးျငားအံ့၊ အေရးႀကီးလွေပသည္။ နိႏၵိယပသံသာယ ဟိ ပသံသိယ နိႏၵာယ စ သမေကာ၀ ၀ိပါေကာ။( သံ-႒ ၁-၁၉၇ ) ဟူသည္ႏွင့္အညီ ကဲ့ရိုက္ထိုက္သူကို ခ်ီးမြမ္းမိျခင္းႏွင့္ ခ်ီးမြမ္းထိုက္သူကို ကဲ့ရဲ႔မိျခင္းကား အျပစအတူတူပင္ ျဖစ္ရကား အလဇၨီရွင္ရဟန္းကို ရဟႏၲာမွတ္ျပီး ပူေဇာ္လွဴဒါန္းေနလွ်င္ သာသနာေတာ္ကို ကူ၍ ဖ်က္ရာေရာက္ေပမည္။ ရဟႏၲာကို ကဲ့ရဲ႔စြပ္စြဲမိလွ်င္လည္း အရိယူပ၀ါဒကံႀကီး ထိုက္ေပေတာ့မည္၊ သို႔အတြက္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား ဉာဏ္ႏွင့္ယွဥ္၍ စဥ္းစားခ်ဥ္းကပ္ၾကမွ ေတာ္ေပမည္။
ရဟႏၲာ စစ္-မစစ္ စမ္းသပ္စစ္ေဆးပံုကို ဆိုပါေတာ့မည္။ မိမိကိုယ္ကို ရဟႏၲာဟု ၀န္ခံလာသူကို စမ္းသပ္စစ္ေဆးနည္းကို ျမတ္ဗုဒၶ အတိအက် ညႊန္ၾကားထားခ်က္ရွိပါသည္။
တရားထူးရသည္ဟု ၀န္ခံလာသူအား
(၁) ကႎ ေတ အဓိကတံ-အဘယ္တရားထူးကို ရသနည္း၊ စ်န္ကိုရသလား၊ မဂ္ကို ရသလား၊ ဤသို႔ ရအပ္ေသာ တရားထူးကို၄င္း။
(၂) ကိႏၲိ ေတ အဓိဂတံ-အနိစၥ စေသာ လကၡဏာသံုးပါးတြင္ ဘယ္လကၡဏာကို ပဓာနျပဳ၍ ရသနည္း၊
တနည္း။ သမထ ၀ိပႆနာ ႏွစ္မ်ိဳးတြင္ အဘယ္ကိုႏွလံုးသြင္း၍ ရသနည္း။
ဤသို႔ ရျခင္း၏အေၾကာင္းကို၄င္း။
(၃) ကဒါ ေတ အဓိကတံ-ဘယ္အခ်ိန္မွာ ရသနည္း၊ နံနက္မွာလား၊ ေန႔ခင္းအခ်ိန္မွာလား၊
ဤသို႔စသည္ျဖင့္ အခ်ိန္ကို၄င္း။
(၄) ကတၳ ေတ အဓိကတံ-ဘယ္အရပ္မွၾ ရသနည္း။ သစ္ပင္ရင္းမွာလား၊ မ႑ပ္အတြင္းမွာလား၊
ဤသို႔စသည္ျဖင့္ အရပ္ကို၄င္း။
(၅) ကတေမ ေတ ကိေလသာ ပဟီနာ-ဘယ္ကိေလသာတု႔ိကို ပယ္ျပီးျဖစ္သနည္း။
ဤသို႔ ပယ္အပ္ျပီးေသာ ကိေလသာတို႔ကို၄င္း။
(၆) ကတေမသံ တြံ ဓမၼာနံ လာဘီ-ပထမမဂ္ စသည္တို႔တြင္ အဘယ္ကိုရသနည္း။ ဤသို႔ ရအပ္ေသာ တရားထူးကို၄င္း၊ ခံဲျခား၍ေမးရမည္ဟု ဆိုပါသည္။( ၀ိ-၁-၁၁၇၊ ၀ိ-႒ ၂-၈၁-၈၂ )
ဤေနရာ၌ အ႒ကထာဆရာ ဋီကာဆရာတို႔ ဆက္လက္ညႊန္ၾကားထားးခ်က္ကို ဆိုပါဦးမည္။ အ႒ကထာ ဋီကာဆရာတို႔က အထက္ပါအတိုင္း စစ္စစ္ေပါက္ေပါက္ ေမးျမန္းရာ အဆင္ေျပေျပ ေျဖႏိုင္ရံုမွ်ျဖင့္ မယံုၾကည္ထိုက္ေသးေၾကာင္း။ ဗဟုသုတရွိေသာ ပါဠိ အ႒ကထာ ကၽြမ္းက်င္ေသာ ရဟန္းမ်ားအေနျဖင့္ ေကာင္းစြာေျဖဆိုႏိုင္ေၾကာင္း၊ ထိုပေၾကာင့္ ထိုရဟန္းအား မဂ္မရမီ ေရွ႔အဖို႔၌ သိလစင္ၾကယ္မႈ၊ ကမၼ႒ာန္း အားထုတ္မႈအက်င့္မ်ား ရွိ-မရွိ၊ ရွိလွ်င္လည္း ရိုးရိုးသားသား လာဘကို မေမွ်ာ္ဘဲ စင္စင္ၾကယ္ၾကယ္ က်င့္ျခင္း ဟုတ္-မဟုတ္ စဥ္းစားရမည္ဟု မိန္႔ဆိုၾကပါသည္။
ဤသို႔စဥ္းစားႏႈိင္းခ်ိန္၍ သူ၏ေျဖဆိုပံုႏွင့္ သူ၏က်င့္ပံု ညီညြတ္ရံုမွ်ျဖင့္လည္း ရဟႏၲာဟု ပူေဇာ္သကၠာရအမႈ မျပဳထိုက္ေသးပါ။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ အခ်ိဳ႔ေသာ ပုထုဇဥ္ရဟန္းတို႔သည္ ရဟႏၲာနီးပါး အက်င့္ေကာင္း ၾကေသာေၾကာင့္ျဖစ္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ရဟႏၲာဟု ဧကန္မသတ္မွတ္ေသးဘဲ ဥပါယ္တံမ်ဥ္ျဖင့္ စမ္းသပ္သင့္ေသးသည္ဟု မိန္႔ဆိုၾကပါသည္။
ဥပါယ္တံမ်ဥ္ျဖင့္ စမ္းသပ္ပံုကို ၀တၳဳသာဓကမ်ား ထုတ္ျပ၍ ဆိုပါမည္။
တခါက ဒီဃဘာဏက အဘယဆိုေသာ မေထရ္ႀကီးတပါးသည္ ပိ႑ပါတ္ဓုတင္ေဆာင္ ရဟန္းတပါးကို ပုထုဇဥ္ေလာ ရဟႏၲာေလာဟု မခြဲျခားမဆံုးျဖတ္ႏိုင္သည္ျဖစ္၍ သူငယ္တေယာက္အား အမွတ္သညာေပးထား၏။ ထိုသူငယ္သည္ ကလ်ာဏီျမစ္ဆိပ္၌ ငုပ္၍ ေရခ်ိဳးေနေသာ ထိုရဟန္း၏ ေျခေထာက္ကို ဆြဲေလ၏။ ပိ႑ပတ္ဓုတင္ေဆာင္ ရဟန္းသည္ မိေက်ာင္းမွတ္ျပီး က်ယ္ေလာင္စြာ ေအာ္ဟစ္ေလရာ ပုထုဇဥ္မွန္းသိရေလ၏။ မွန္ပါသည္။ ရဟႏၲာမည္သည္ ဦးထိပ္၌ မိုးႀကိဳးက်ေသာ္လည္း ေၾကာက္တုန္လႈပ္ျခင္း မျဖစ္ေတာ့ပါ။ အသက္ခႏၶာ၌ တပ္မက္ျခင္း နိကႏၲိကို ပယ္ထားျပီးျဖစ္ပါသည္။
( မ-႒ ၄-၆၆။ သာရတၳ-ဋီ ၂-၂၈၅ )
သို႔ေသာ္ အခ်ိဳ႔ ေၾကာက္ရြ႔ံျခင္းကင္း ရဲတင္းေသာ ပုထုဇဥ္မ်ားလည္း ရွိတတ္ေသးရာ ႏွစ္သက္ဖြယ္ အာရံုမ်ားႏွင့္လည္း စမ္းသပ္သင့္ပါေသးသည္။
တခါက ၀သဘမင္းသည္ မေထရ္တပါးကို စံုစမ္းလိုသျဖင့္ နန္းေတာ္သို႔ ပင့္ေဆာင္ျပီး မေထရ္၏ေရွ႔တြင္ ဆီးသီးမႈန္႔ျဖင့္ ေဖ်ာ္ထားေသာ မုန္႔ကို နယ္ျပေလ၏။ ထိုအခိုက္ မေထရ္၏ သြားရည္မ်ား ယိုက်လာသျဖင့္ ရသတဏွာ မပယ္ႏိုင္ေသးပံု၊ ရဟႏၲာမျဖစ္ေသးပံုကို သိရေလ၏။ မွန္ပါသည္။ ရဟႏၲာမည္သည္ နတ္ၾသဇာကိုေသာ္မွ တပ္မက္ျခင္း မရွိေတာ့ပါ။ ( မ-႒ ၄-၆၇။ သာရတၳ-ဋီ ၂-၂၈၅ )။
အခ်ဳပ္အားျဖင့္ဆိုရလွ်င္ ရဟႏၲာဟူသည္မွာ ကိေလသာ ၁၀-ပါးလံုးကင္းကာ ေလာကဓ့တရားတို႔ေၾကာင့္ တုန္လႈပ္ျခင္းမရွိ၊ ေတြေ၀ျခင္း ေမ့ေလ်ာ့ျခင္းမရွိ၊ အိပ္မက္မက္ျခင္းမရွိ၊ သုက္လႊတ္ျခင္းမရွိ၊ မာယာ-သာေဌယ် မရွိ၊ စသည္ျဖင့္ ပုထုဇဥ္တို႔၏ စရိုက္အႀကိဳက္တို႔ႏွင့္ မ်ားစြာ ကြာျခားရကား ရဟႏၲာအရွင္တို႔၏ ဂုဏ္ကို ပုထုဇဥ္တို႔ ကုန္စင္ေအာင္ မသိႏိုင္ေၾကာင္း၊ ရဟႏၲာအခ်င္းခ်င္းသာ သိႏိုင္ေၾကာင္း။ ( သံ-၁-၁၅၀။ ) ေဟာေတာ္မူထား ပါသည္။
ဤ၌ အနည္းငယ္ျဖည့္စြက္၍ ေျပာခ်င္သည္မွာ ဘုရား ရဟႏၲာ အရိယာပုဂၢိဳလ္တို႔အား မ်က္ျမင္ဖူးေတြ႔၍ ကိုယ္ေတြ႔ၾကည္ညိဳ ဘုန္းရ္ိပ္ခံုလႈံလိုၾကသည္မွာ ပုထုဇဥ္သူေတာ္ေကာင္းတို႔၏ ေကာင္းျမတ္ေသာ သဘာ၀ပင္ျဖစ္ပါသည္။
သို႔ေသာ္ အရိယာတို႔ကို ဖူးေတြ႔ရျခင္းဟူသည္ ပကတိမ်က္စိျဖင့္ ဖူးေတြ႔ရျခင္း၊ ဉာဏ္မ်က္စိျဖင့္ ဖူးေတြ႔ရျခင္းဟု ႏွစ္မ်ိဳးရွိပါသည္။ ထိုတြင္ ပကတိမ်က္စိျဖင့္ ဖူးေတြ႔ရျခင္းကို တိရစၧာန္မ်ားပင္ (သိသိ-မသိသိ) ဖူးေတြ႔နိုင္၍ ဘုရားရွင္ မခ်ီးမြမ္းလွေပ။ ထို႔ေၾကာင့္ပင္ ဘုရားရွင္အား ဖူး၍မ၀ ၾကည္ညိဳလွေသာ ၀ကၠလိမေထရ္အား-၀ကၠလိ ဤကုိယ္ေကာင္ပုပ္ကို ဖူးျမင္ရျခင္းျဖင့္ သင္အား အဘယ္အက်ိဳးရွိအံ့နည္း၊ ၀ကၠလိ တရားကို ျမင္ေသာသူသည္ ငါဘုရားကို ျမင္၏-ဟု မိန္႔ေတာ္မူခဲ့သည္ မဟုတ္ပါေလာ။ ( သံ-၂-၉၈ ) ဓမၼ-႒ ၂-၃၈၀ ) ထို႔ေၾကာင့္ ဘုရားရွင္ အလိုေတာ္အားျဖင့္ အရိယာပုဂၢိဳလ္ကို ပကတိမ်က္စိျဖင့္ ဖူးေတြ႔ရေသာ္လည္း ဉာဏ္ျဖင့္ အရိယာတို႔ျမင္အပ္ေသာ လကၡဏာေရးသံုးပါးကို မျမင္ေသာ၊ အရိယာတို႔ သိအပ္ေသာတရားတို႔ကို မသိေသာသူသည္ အရိယာအျဖစ္ကို ျပဳတတ္ေသာတရားကို၄င္း၊ အရိယာ၏အျဖစ္ကို၄င္း၊ မျမင္အပ္သည္၏ အျဖစ္ေၾကာင့္ အရိယာနံ အဒႆာ၀ီ-အရိယာပုဂၢိဳလ္တို႔ကို မဖူးျမင္ရသူပင္ျဖစ္၏-ဟု အ႒ကထာဆရာတို႔ မိန္႔ဆိုၾကပါသည္။( အဘိ-႒-၁-၃၈၅ )။
ကိုယ္တိုင္ကိုယ္က် တရားရ၍ အရိယာအစစ္ကို ဖူးေတြ႔ႏိုင္ၾကပါေစ။
အရွင္ေကာ၀ိဒ (ေယာ)